اقتصاد قطر را بیشتر بشناسیم
قَطَر با نام رسمی دولت قطر کشوری در جنوب غربی قاره آسیا در منطقه خاورمیانه و در شرق شبهجزیره عربستان، و در بخش جنوبی خلیج فارس واقع شدهاست. پایتخت آن، شهر دوحه است. قطر مرز مشترک زمینی با عربستان سعودی دارد و این تنها راه ارتباطی این کشور با سایر کشورهای منطقه از طریق خشکی است. مرز آبی این کشور کشورهای ایران، کویت، عراق، عربستان، بحرین و امارات متحده عربی است.
زبان رسمی این کشور زبان عربی است و از زبان انگلیسی معمولاً به عنوان زبان دوم استفاده میشود. دین رسمی آن اسلام، واحد پول آن ریال و مساحت آن ۱۱،۴۹۳ کیلومتر مربع است. در سال ۲۰۱۷ جمعیت قطر ۲٫۶ میلیون نفر بوده است، ۳۱۳٬۰۰۰ شهروند قطر و ۲٫۳ میلیون اتباع خارجی. به دلیل حضور زیاد کارگران مهاجر مرد، تنها حدود یکچهارم جمعیت این کشور را زنان تشکیل میدهند.
قطر به صورت امارتی مطلقه و ارثی از میانه سده ۱۹ میلادی توسط خاندان آل ثانی فرمانروایی میشود. قبل از کشف نفت خام، قطر به طور کلی به خاطر شکار مروارید و تجارت دریایی شناخته میشد. این کشور تا سال ۱۹۷۱ تحتالحمایه بریتانیا بود. پس از استقلال در سال ۱۹۷۱ به سبب درآمدهای سرشار نفتی و گاز طبیعی، این کشور تبدیل به یکی از ثروتمندترین کشورهای منطقه شد. تمام پست های حساس حکومتی در قطر توسط خاندان آل ثانی یا افراد نزدیک آنان اداره میشود. این کشور از سال ۱۹۹۲ روابط نظامی گسترده با ایالات متحده آغاز کرد.
اقتصادی تک محصولی
قطر دارای ذخایر گسترده گاز طبیعی است. مجله فوربز قطر را ثروتمندترین کشور جهان معرفی کرده است. قطر بالاترین شاخص توسعه انسانی بین کشورهای جهان عرب را داراست. این کشور بالاترین درآمد سرانه را در میان کشورهای جهان دارد.
اقتصاد قطر یک اقتصاد کاملاً وابسته به گاز محسوب میشود. این کشور بزرگترین صادر کننده گاز طبیعی مایع (الانجی) در جهان است. درآمد خالص قطر از صادرات نفت و گاز در سال ۲۰۱۴ میلادی حدود ۳۸ میلیادر دلار برآورد شده است. این کشور تولید نفت کم و روزی نیم میلیون بشکه است. بیشتر مشتریهای نفت و مواد پتروشیمی قطر، کشورهای آسیایی مانند ژاپن هستند.
قطر همچون دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس اقتصادی وابسته به نفت دارد. این در حالیست که با داشتن تنها ۱۵ میلیارد بشکه نفت خام می تواند تا ۲۳ سال دیگر از این ذخیره انرژی برای توسعه اقتصادش بهره ببرد. امروزه نفت ۸۵ درصد از درآمد صادراتی قطر را تشکیل می دهد و ۶۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور آسیایی با درآمد نفتی ایجاد شده است.
در کنار نفت قطر یکی از بزرگترین دارندگان گاز طبیعی در جهان است. این کشور ۷۰۰۰کیلومتر مکعب ذخیره گاز طبیعی دارد که معادل ۵ درصد از کل ذخایر گاز طبیعی جهان است.امروزه قطر نه به دلیل حجم ذخایر نفتی بلکه به دلیل پتانسیل بالا در تولید و صادرات گاز طبیعی وگاز طبیعی مایع موردتوجه سرمایه داران بزرگی همچون امریکا است.
درآمد بالای گاز و جمعیت کم در این کشور یک ساختار رفاهی بی کم و کاست برای شهروندان قطری ایجاد کرده است. درآمد سرانه این کشور است این کشور با حدود ۱۳۰ هزار دلار آمریکا درآمد سرانه در سال، بالاترین را در جهان دارد. تولید ناخالص داخلی این کشور ۳۵۳ میلیارد دلار است.
قطر عضو سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) و سومین کشور دارنده ذخایر گاز پس از روسیه و ایران است. ذخیره گاز آن، برای ۲۰۰ سال آینده کافی تخمین زده شدهاست. اگر چه این کشور درآمدهای دیگر نظیر گردشگری دارد. سواحل این کشور میزبان گردشگران مختلف از سراسر جهان هستند و غواصی در قطر از محبوبیت خاصی برخوردار است.
با این حال قطر کشوری وابسته به واردات به خصوص واردات مواد غذایی است. حدود نیمی از مواد خوراکی مصرفی از مرز زمینی با عربستان وارد میشود.
کارشناسان اقتصادی برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ فرصتی طلایی برای اقتصاد این کشوربه خصوص در زمینه توریسم می دانند.
صنعتی ترین کشور حوزه خلیج فارس
آمارهای بانک مرکزی قطر نشان می دهد در سالهای ۲۰۰۵ و ۲۰۰۴ میلادی نرخ رشد تولید ناخالص داخلی کشور قطر به دلیل حضور بیشتر سرمایه های خارجی به ترتیب برابر با ۸/۳۳ درصد و ۸/۳۴ درصد بوده است.انتظار می رود تا انتهای سال ۲۰۱۱ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی این کشور به ۹۷ میلیارد دلار امریکا برسد.
اقتصاد قطر یکی از صنعتی ترین اقتصادهای حوزه خلیج فارس است. به گزارش مقامات اقتصادی ۸۱ درصد از اقتصاد قطر را صنعت ،۸/۱۸ درصد را بخش خدمات و ۲/۰ درصد راکشاورزی تشکیل می دهد.
مهمترین صنایع فعال در این کشور آسیایی را می توان صنعت تولید نفت خام،صنعت پالایش نفت،تولید آمونیاک، کودشیمیایی،پتروشیمی،تولید شمش های فولادی،سیمان و تعمیر کشتی های تجاری نام برد.قطر سالانه حجم کلانی از محصولات کشاورزی ومواد غذایی مورد نیازخود را وارد می کند.
آمارهای ارایه شده توسط دولت قطر نشان می دهد در سال ۲۰۰۶ میلادی بخش کشاورزی و ماهیگیری تنها ۱/۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می داد. در این سال تولید ۳/۷ درصد ،بخش برق و آب ۳/۱ درصد ، ساختمان و عمران ۴/۵ درصد، تجارت در کنار درآمد رستورانها و هتل ها ۴ درصد ، حمل و نقل و ارتباطات ۹/۲ درصد ، بخش خدمات مالی ۲/۸ درصد و خدمات دیگر ۹/۸ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل داده بود.
قطر در سالهای گذشته حجم زیادی سرمایه گذاری خارجی جذب کرد. حجم این سرمایه ها با افزایش حضور امریکاو سرمایه های امریکایی بیشتر شد و زمینه را برای بیشتر شدن نرخ رشد اقتصاد این کشور فراهم کرد.
توسعه همه جانبه اقتصاد قطر و بالا رفتن سرانه تولید ناخالص داخلی در این سرزمین سبب شد تا قطر به پایگاه اقتصادی کشورهای حوزه خلیج بدل شود . این کشور هم اکنون مرکز بانکداری کشورهای حوزه خلیج است و انتظارمی رود تا چند سال آینده این نقش پررنگ تر شود.
شاید به همین دلیل است که قطر علیرغم دیگر کشورهای حوزه خلیج عجله ای برای کاهش وابستگی به صنعت نفت و گاز و ایجاد تنوع دراقتصاد ندارد.این کشور در هر سال درآمد کلانی از نفت و گاز بدست می آورد و با توجه به حجم کلان سرمایه های خارجی موجود در آن و حمایتهای اقتصادی ایالات متحده امریکا در نظر دارد تا حدامکان از این موقعیت استفاده ببرد.
در سال گذشته میلادی قطر معادل ۳۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود سرمایه خارجی جذب کرد .به گزارش کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد کشور قطر در میان ۱۴۱ کشور رتبه دهم را ازنظر شاخص پتانسیل جذب سرمایه های خارجی دارد و این به معنای آینده ای روشن تر برای اقتصاد قطر است.
در ده ماه اول سال مالی ۲۰۰۶/۲۰۰۷ میلادی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در این کشور ۳۷ درصد رشد کرد و به ۱/۴ میلیارددلاررسید. این در حالیست که در مدت مشابه سال قبل این کشور عربی تنها ۳ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده بود. سهم اعظم این سرمایه ها به بخش تولید گاز طبیعی مایع درون ریز شد.
دولت قطر در صدد است تا زمینه را برای جذب ۲ میلیارد سرمایه خارجی فراهم کند که در صورت تحقق این مساله در سال مالی ۲۰۰۶/۲۰۰۷ میلادی کشور مذکور بیشتر از ۶ میلیارد سرمایه خارجی جذب خواهد کرد
پژوهشگران واحد مطالعات اقتصادی رسیدن حجم سرمایه گذاری خارجی قطر به ۶ میلیارد دلار را امری محتمل می دانند زیرا بستر حاکم بر اقتصاد این کشور برای جذب سرمایه ها مناسب است.
به گزارش واحد مطالعات اقتصادی EIU کشور قطر از نظر فرصتهای بازاری، سیاستهای دولتی برای واحدهای تولیدی کوچک و قدرت رقابت در جهان ، سیاستهای دولت برای سرمایه گذاران خارجی ، سطح کنترل بر تجارت و نرخ تبادل ارز،مالیاتها، تامین مالی طرحها، بازار کار و زیرساختها در موقعیتی است که توجه بسیاری از سرمایه گذاران را به خود جلب می کند.
از طرف دیگر ثبات اقتصادی این کشور حوزه خلیج فارس نیز یکی دیگر مسایلی است که ریسک سرمایه گذاری را کاهش می دهد و سبب می شود هر روز بر شمار سرمایه گذاران خارجی دراین کشور افزوده شوند.
در سالهای اخیر سهم اعظم سرمایه های خارجی به صنعت گاز طبیعی مایع درون ریز شده است. قطر در نظر دارد تا سال ۲۰۱۰ میلادی به بزرگترین صادر کننده LNG در جهان بدل شود و برای این کار نیازمند سرمایه های خارجی است. البته دولت قطر برای فراهم کردن بستر مناسب برای جذب سرمایه ها وصنایع خارجی اصلاحاتی را در سیاستهای کشور ایجاد کرد.
اولین اقدام در سالهای آغازین قرن حاضر انجام شد که به زنان این کشور فرصت بیشتری برای حضور در عرصه های مختلف علمی و اجتماعی داده شد. دولت قطر این کار را اولین گام در راه مدرنیزه شدن اقتصاد و اجتماع خوانده است.
دولت این کشور در صدد است تا سرمایه های خارجی را به بخش پتروشیمی و بخشهای غیر مرتبط با انرژی نیز هدایت کند.پژوهشگر واحد مطالعات اقتصادی معتقد است قطر موفق خواهد شد به هدف جذب سرمایه های کلان خارجی دست یابد.
زیرا از یک طرف در میان کشورهای حوزه خلیج بستر مناسب تری برای جذب سرمایه ها دارد واز طرف دیگر در میان کشورهای عربی از نظر ساختار اجتماعی پیشرفته تر است. پس سرمایه گذاران خارجی ترجیح می دهند به جای ورود به عرصه های محدود اجتماعی کشورهای عربی وارد اقتصاد ثروتمند و اجتماع نسبتا آزاد قطر شوند و از تمام بخشهای آن بهره ببرند.
فرودگاه حَمَد ، مظهر پیشرفت صنعت حمل و نقل هوایی قطر
صنعت حمل و نقل هوایی در قطر را می توان صنعت نوپایی دانست که در سال های اخیر تبدیل به یکی از غول های بخش حمل و نقل هوایی در جهان و منطقه شده است.
در این مطلب شما را با یکی از مظاهر پیشرفت صنعت هوایی این کشور کوچک و پیشرو منطقه خاورمیانه به نام فرودگاه بین المللی حَمَد آشنا می کنیم.
فرودگاه بین المللی حَمَد در خال حاضر به عنوان فرودگاه بین المللی شهر دوحه پایتخت قطر شناخته می شود. این فرودگاه که در گذشته به نام فرودگاه بین المللی جدید دوحه شناخته می شد قرار بود که در سال ۲۰۰۹ افتتاح شود اما به دلیل مسائل و مشکلات مالی گشایش آن تا تاریخ ۳۰ آوریل ۲۰۱۴ به تاخیر افتاد. عاقبت در این تاریخ با انجام یک فرود توسط شرکت هوایی قطر ایرویز این فرودگاه رسما گشایش یافت. بخش حمل و نقل کالای این فرودگاه نیز در تاریخ ۲۷ مِی ۲۰۱۴ با انتقال تمامی پرواز های حمل بار به این فرودگاه آغاز به کار کرد. این فرودگاه یکی از طولانی ترین باندهای پروازی آسیا و همچنین دنیا را به طول حدود ۵ کیلومتر داراست و هواپیماهای مدرنی از قبیل ایرباس A380 براحتی می توانند در آن فرود بیایند.
برنامه ریزی برای احداث فرودگاه حَمَد در سال ۲۰۰۳ شروع و کار احداث این فرودگاه در سال ۲۰۰۵ رسما آغاز شد. این فرودگاه (ترمینال و باند) در ۵ کیلومتری شرق فرودگاه قدیمی بین المللی دوحه ساخته شده است. این فرودگاه در حدود بیش از۲۲۰۰ هکتار (۵۵۰۰ جریب) گسترش یافته است.
فرودگاه بین المللی حمد به دلیل افزایش مداوم پرواز ها به این کشور طراحی شده است و در حال حاضر دارای ظرفیت پذیرش ۲۹ میلیون مسافر است که چیزی سه برابر رقم فعلی آن است.با این حال تخمین زده می شود که پس از اتمام کامل این فرودگاه، فرودگاه حَمَد می تواند به بیش از ۵۰ میلیون مسافر در سال خدمت رسانی کند. در عین حال برخی برآوردها نشان می دهد که این فرودگاه می تواند به ۹۳ میلیون نفر در سال خدمات ارائه کند و این امر فرودگاه حَمَد دوحه را بعد از فرودگاه دبی در امارات متحده عربی به بزرگترین فرودگاه منطقه خاورمیانه تبدیل کند. در مورد تعداد پرواز ها برآورد ها این است که انتظار می رود که فرودگاه حَمَد میتواند ظرفیت ۳۲ هزار پرواز و ۲ میلیون تن بار در سال را داشته باشد. این فرودگاه در نیمه اول سال ۲۰۱۶ توانست با ثبت رکورد استقبال از ۱۷.۶ میلیون مسافر به رشدی ۲۰درصدی در مقایسه با سال گذشته خود دست پیدا کند و این آمار گام مثبتی است برای دستیابی به برنامههای این فرودگاه که قصد دارد در سال ۲۰۲۰ ظرفیت پذیرش ۵۰میلیون مسافر در سال را داشته باشد.
تمامی امکانات تفریحی و رفاهی نیز برای مسافران ترانزیتی این فرودگاه فراهم شده از مسجد ۲۱۰۰ متری فرودگاه گرفته تا یکی از مدرنترین هتلها و مراکز اقامتی قطر در این فرودگاه ساخته شده است. در هتل این فرودگاه، خدماتی از قبیل اتاقهای لوکس و یا اسپا به میهمانان عرضه میشود.
از نظر اندازه و در مقام مقایسه فرودگاه حمد مساحتی به اندازه دو سوم شهر دوحه را به خود اختصاص می دهد. از نظر طراحی این فرودگاه شبیه به یک وادی در وسط صحرا طراحی شده است. بسیاری از بخش های ساختمان فرودگاه با طرحی شبیه به آب و گیاهان صحرایی طراحی شده است که شکلی منحصر به فرد به این فرودگاه داده اند.
بخش حمل بار و کالا در این فرودگاه از دسامبر ۲۰۱۳ و با پرواز شرکت قطرایرویز از اروپا به این فرودگاه افتتاح شد.
براساس طرح توسعه فرودگاه، در سال ۲۰۱۵ اعلام شد که بخش های دیگری برای پذیرش مسافران در دست طراحی است که مسافتی به طول یک کیلومتر را در بر می گیرد و امکاناتی مانند رستوران، سالن های تفریحی، فروشگاه و امکان دسترسی به مترو را برای مسافران فراهم می کند.
دولت قطر قصد دارد در صورتی که رشد مسافران و پرواز ها به این فرودگاه بیش از حد انتظار شود اقدام به ساخت ترمینال شماره دو در این فرودگاه کند. با این حال به نظر می رسد با توجه به در پیش بودن جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ و میزبانی قطر این اتفاق رخ دهد و فرودگاه حَمَد شاهد ساخته شدن دومین ترمینال خود برای خدمات رسانی به مسافران این فرودگاه شود.