بزرگترین اقتصاد آمریکای جنوبی به دنبال بازگشت به دوران اوج
محمدحسن گودرزی
کشور برزیل منطقه وسیعی را بین مرکز آمریکای جنوبی و اقیانوس اطلس در بر میگیرد، شرقیترین کشور قاره آمریکا به شمار میرود و با کشورهای اروگوئه، آرژانتین، پاراگوئه، بولیوی، پرو، کلمبیا، ونزوئلا، گویان، سورینام و گویان فرانسه هم مرز است. در حقیقت، برزیل به جز اکوادور و شیلی با تمامی دیگر کشورهای آمریکای جنوبی مرز مشترک دارد. پایتخت این کشور شهر برازیلیا و زبان رسمی این کشور پرتغالی است. این کشور تنها کشور قاره آمریکا به شمار میرود که مردم آن به زبان پرتغالی سخن میگویند. واحد پول این کشور نیز رئال برزیل است.
عواملی چون مساحت، تنوع آب و هوا و منابع طبیعی غنی این کشور را از سایر کشورهای منطقه آمریکای جنوبی متمایز کردهاست. برزیل پنجمین کشور از لحاظ وسعت در جهان بعد از کشورهای روسیه، کانادا، چین و آمریکا به شمار می رود و در قاره آمریکا (شمالی و جنوبی) سومین کشور از لحاظ وسعت بعد از کانادا و آمریکا میباشد. وسعت این کشور ۸٫۵۱۱٫۹۶۵ کیلومتر است.
در اختیار داشتن بخشهای گسترده و توسعهیافته کشاورزی، معدن، تولید، خدمات و نیز نیروی کار، دارای تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید) بیش از بسیاری از دیگر کشورها است و این امر برزیل را تبدیل به قدرتی اقتصادی در جهان کردهاست. برزیل در حال گسترش حضور خود در بازارهای جهانی است و مهمترین صادرات برزیل را هواپیمای دارای بال ثابت، قهوه، وسایط نقلیه، سویا، سنگ معدن آهن، آب پرتقال، فولاد، منسوجات، کفش، گوشت و تجهیزات برقی تشکیل دادهاست.
بر اساس گزارش صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی، برزیل نهمین اقتصاد بزرگ جهان از نظر برابری قدرت خرید و یازدهمین قدرت اقتصادی جهان از نظر نرخ دادوستد بازار است. برزیل دارای اقتصاد متنوع و نیز دارای تنوع از نظر سطح توسعهاست. بیشتر بخش صنعتی این کشور در بخشهای جنوب و جنوب شرقی این کشور تجمع یافتهاست. منطقه شمال شرقی فقیرترین منطقه از این کشور است.
صنایع برزیل که یک سوم تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص دادهاست، از صنایع خودروسازی تا صنایع فولاد، پتروشیمی، رایانه، هواپیما، و نیز کالاهای مصرفی بادوام را شامل میشود. با توجه به افزایش ثبات اقتصادی که ماحصل اجرای طرح رئال است، بخشهای تجاری برزیل سرمایهگذاری گستردهای در تجهیزات و فناوری جدید کردهاند. پتروبراس بزرگترین شرکت نفتی برزیل است.
برزیل دارای صنعت گسترده و پیچیدهٔ خدمات نیز هست. در اوایل دهه ۱۹۹۰، بخش بانکداری ۱۶ درصد از تولید ناخالص داخلی برزیل را به خود اختصاص داد. صنایع خدمات مالی برزیل گرچه با تحول عمدهای روبرو شدهاست، اما این صنعت محصولات متنوعی در اختیار واحدهای بازرگانی محلی قرار داده و در حال جذب شرکتهای جدید بسیاری از جمله شرکتهای مالی ایالات متحده آمریکاست.
از نظر اقتصادی و حضور در سازمان های بین المللی، برزیل به عنوان یکی از اعضای گروه ۲۰ شناخته می شود. در این میان برزیل در کنار کشورهای روسیه، هند، آفریقای جنوبی و چین گروه بریکس را تشکیل داده اند. از اواسط دهه هفتاد میلادی با اکتشاف نفت در این کشور، برزیل به طور رسمی به عنوان یک کشور تولید کننده نفت در جهان شناخته شد. با این حال از اوایل دهه ۲۰۱۰، اقتصاد برزیل با مشکلات زیادی رو به رو شد و این امر تا جایی پیش رفت که اقتصاد برزیل از سه ماهه دوم سال ۲۰۱۵ وارد رکود شده و میانگین افت تولید ناخالص داخلی این کشور تا پایان سال ۲۰۱۵ به رقم ۳.۱۹ درصد رسید. افت فعالیتهای بخشهای خدمات، کشاورزی و صنعت نقش مهمی در کاهش شدید آهنگ رشد اقتصادی برزیل داشت.
با این حال این کشور همواره تلاش کرده که در سایر بخش های اقتصادی مانند توریسم به عنوان کشوری پیشرو مطرح شود. شاید اوج این اقدامات را بتوان در برگزاری موفقیت آمیز دو رویداد بزرگ ورزشی جهان، جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۱۴ و المپیک ۲۰۱۶ در شهر ریو دو ژانیرو دید.
به طور کلی رشد اقتصادی برزیل ریتم بسیار نامنظمی دارد: به گونه ای که از ۰٫۳-% در سال ۲۰۰۹ به ۷٫۵+% در سال ۲۰۱۰ و ۲٫۷% در سال ۲۰۱۱ و در نهایت به ۰٫۹+% در سال ۲۰۱۲ رسید. البته بحران اقتصاد جهانی نیز بر اقتصاد برزیل تأثیر نهاد. رکود اقتصادی در برزیل در سه ماهه اول سال ۲۰۱۶ همچنان ادامه داشت و آهنگ رشد اقتصادی این کشور در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته افتی معادل ۰.۳ درصد داشته است. سازمان همکاری اقتصادی و توسعه نیز پیش بینی کرد این روند در سال جاری میلادی و در سال ۲۰۱۷ ادامه داشته باشد. با این حال به نظر می رسد که اقتصاد برزیل در سال ۲۰۱۸ و با توجه به رفع تنش ها در سیاست داخلی این کشور دوباره به ریل رونق بازگردد.